July 10, 2025

De architecten van invloed In onze vorige edities onderzochten we hoe geslotenheid de democratie ondermijnt: via auteursrecht, informele netwerken en het zwijgen van ambtenaren. Maar er is nog een laag die moeilijk te traceren is, maar des te machtiger: lobbystructuren, fondsenstromen en het ontstaan van wetgeving buiten het zicht van de burger. In deze aflevering belichten we de architecten van invloed. Wanneer geld spreekt en zwijgen oplegt In Suriname is er weinig formele regelgeving over lobbypraktijken. Toch bestaat er een levendige invloedssfeer waarin bedrijven, buitenlandse belangen, consultants en particuliere fondsen invloed uitoefenen op beleid en wetgeving. Vaak zonder transparantie, zonder registratie, zonder debat. Er worden adviesnota’s geschreven die geen parlementslid ooit ziet. Wetgeving wordt voorbereid door technocraten in overleg met internationale actoren. Fondsen worden toegekend op basis van netwerken in plaats van noden. De invloed is subtiel. Wat uiteindelijk in het Staatsblad verschijnt, is soms al lang bepaald voordat het parlement erover mag stemmen. Wie bepaalt de agenda? Wie bepaalt wat besproken wordt, wanneer en waarom? In een gezonde democratie komt de agenda voort uit de noden van het volk. In een geïnfiltreerde democratie komt de agenda voort uit belangen van zij die de toegang hebben tot besluitvormers. Parlementariërs hoeven niet publiek te maken met wie ze overleg voeren. Ambtenaren kunnen zonder toezicht contact onderhouden met consultants, bedrijfsvertegenwoordigers of buitenlandse missies. Dit alles leidt tot een democratisch tekort. Wat het volk denkt dat besproken wordt, is vaak slechts de schaduw van het echte werk. Wetgeving als product In het ergste geval verwordt wetgeving tot een product dat ontworpen wordt door belangengroepen, verpakt door juristen, en door het parlement slechts wordt goedgekeurd. Burgers, vakbonden, burgerorganisaties en zelfs onafhankelijke pers krijgen pas inzage als het proces al afgerond is. Voorbeelden hiervan zijn zichtbaar in sectoren als mijnbouw, landbouw, telecommunicatie en grote infrastructuurprojecten. Internationale donoren en investeerders stellen voorwaarden en beleidsmakers herschrijven plannen om toegang tot geldstromen te garanderen, niet per se om publieke doelen te dienen. Naar een ethische infrastructuur Om de invloed van verborgen krachten te beperken is transparantie niet voldoende. Er is een ethische heroriëntatie nodig. De echte wetgever is niet wie tekent, maar wie ontwerpt. Hoog tijd dat de burgers zicht krijgen op de tekentafels.

Het theater van participatie Na vier berichten over geslotenheid in de Surinaamse democratie, van auteursrecht tot de context van politiek en belangenbehartiging wenden we ons nu tot een vorm van democratie die er wél uitziet als participatie, maar het niet is. Er worden commissies benoemd, consultaties georganiseerd en hoorzittingen gehouden, maar uiteindelijk verandert er niets wezenlijks. Dit noemen we: het theater van participatie. De rituelen van schijndemocratie Consultaties zijn in theorie bedoeld om burgers, experts en maatschappelijke organisaties te betrekken bij beleid. In praktijk zijn het vaak symbolische bijeenkomsten waarin de besluiten al genomen zijn. De participatie is geënsceneerd, de uitkomst vooraf bepaald. Verslagen verdwijnen in laden, rapporten worden genegeerd. De burger wordt uitgenodigd om te praten, niet om te beslissen. Wie zich uitspreekt, loopt het risico gezien te worden als lastig. Wie zwijgt, past in het script. Waarom dit zo gevaarlijk is Schijnparticipatie ondermijnt het vertrouwen in de staat. Burgers raken gefrustreerd, deskundigen haken af, jongeren verliezen interesse in beleid. De kloof tussen burger en overheid groeit. Het ergste: het versterkt cynisme en apathie, twee vijanden van echte democratie. Wanneer participatie een toneelstuk wordt, wordt protest de enige vorm van werkelijke invloed. De samenleving polariseert omdat het systeem weigert te luisteren. En dan is het niet de burger die faalt, maar de overheid die toneelspeelt. Voorbeelden uit de Surinaamse praktijk Van infrastructuurprojecten tot onderwijshervorming: er zijn talloze voorbeelden waarbij consultaties plaatsvonden zonder dat de inzichten van betrokkenen terug te vinden waren in de eindversie van het beleid. Vaak worden belanghebbenden laat, vluchtig of selectief geïnformeerd. Er wordt gesproken over mensen, niet met hen. Besluiten worden gerechtvaardigd met verwijzing naar “input”, maar deze input is zelden representatief, laat staan doorslaggevend. Om participatie meer dan poppenkast te maken, is moed nodig. Moed van bestuurders om te delen in zeggenschap. Moed van burgers om zich te organiseren. En moed van instellingen om ruimte te maken voor verschil, kritiek en initiatief.