Over het zwijgen van ambtenaren, adviseurs en insiders
Over het zwijgen van ambtenaren, adviseurs en insiders In onze eerdere afleveringen spraken we over auteursrechten als democratisch symptoom en over gesloten netwerken die onder de oppervlakte de politieke besluitvorming beheersen. Vandaag kijken we naar een andere vorm van geslotenheid: het georganiseerde zwijgen van zij die het zouden kunnen weten, maar niet mogen of durven spreken. Op ministeries, adviesorganen en bestuurskamers heerst een cultuur waarin loyaliteit wordt afgemeten aan zwijgzaamheid. Ambtenaren, adviseurs en consultants die kritische vragen stellen of zich publiekelijk uitspreken, riskeren hun carrière, hun inkomen en hun toegang tot de macht. Wat doet dit met de democratie? De ruggengraat van het bestuur Ambtenaren vormen het geheugen van het bestuur. Zij zijn de continuïteit onder politieke wissels. Maar wanneer hun kennis, ervaring en waarnemingen niet gedeeld mogen worden met het parlement of de pers, raakt de democratische controle uitgehold. Er bestaat geen wettelijke zwijgplicht voor beleidsadviseurs om hun inzichten buiten het publieke domein te houden. En toch is het gebruikelijk dat rapporten intern blijven, dat analyses worden genegeerd en dat lastige waarheden niet naar buiten komen. Geen lek, geen kritiek, geen weerstand: dat is de ongeschreven regel. Adviseurs met mondkapjes Ook externe adviseurs worden vaak gecontracteerd met expliciete of impliciete zwijgplicht. Consultancycontracten bevatten soms clausules over geheimhouding die verder reiken dan wat redelijk is. Zelfs na afloop van een project blijft de spreekangst bestaan. De staat betaalt, maar het volk blijft onwetend. En wie het toch probeert wordt niet beschermd. Integendeel: zij verliezen hun positie, worden geïsoleerd, en raken vaak langdurig beschadigd. Hierdoor ontstaat een cultuur waarin men liever zwijgt dan opstaat. Wat de democratie misloopt Zonder kritische ambtenaren en onafhankelijke adviseurs verwordt beleid tot eenzijdig partijdocument. De rijke kennis van ervaringsdeskundigen, uitvoerders en veldwerkers blijft onbenut. De burger wordt geconfronteerd met maatregelen waarvan de onderbouwing mist, of erger: waarvan de gevolgen voorspelbaar desastreus waren. In plaats van checks and balances ontstaat er een echokamer. De politieke top omringt zich met ja-knikkers en afgeschermde loyalisten. Zo wordt besturen een ritueel, geen dialoog. Een weerbare democratie heeft geen angst voor geluid. Juist in tegenspraak en verschil schuilt de kracht van beleid. De stem van het volk verzwakt als de mond van de overheid gesloten blijft.
Over het zwijgen van ambtenaren, adviseurs en insiders Read More »
